Fundacja jest jednostką organizacyjną, posiadającą osobowość prawną i dysponującą odrębnym majątkiem, ściśle związanym z celem wskazanym przez fundatora i służącym realizacji zadań użytecznych społecznie. Jest to bardzo popularna forma działania, często występująca w obrocie prawnym, dlatego postanowiliśmy przybliżyć najważniejsze zasady jej funkcjonowania.
Pozycja i rola fundatora
Rola fundatora uwidacznia się przede wszystkim na etapie tworzenia fundacji. To fundator decyduje bowiem o jej powstaniu, określa cel działania, majątek oraz ustrój wewnętrzny. Należy zauważyć, że wskazana wyżej kształtująca rola fundatora kończy się w momencie uzyskania przez fundację osobowości prawnej. Wraz z wpisem do rejestru sądowego, fundacja staje się samodzielnym podmiotem prawa, niezależnym od woli swojego założyciela, działającym na podstawie ustawy i statutu.
Powstanie fundacji
Założenie fundacji wymaga dokonania trzech czynności prawnych: ustanowienia aktu fundacyjnego, uchwalenie statutu oraz wpis fundacji do właściwego rejestru. Akt fundacyjny to jednostronne oświadczenie woli fundatora, zmierzające do ustanowienia fundacji. Oświadczenie to może być czynnością intervivos (między żyjącymi) i wtedy wymaga formy aktu notarialnego, albo mortis causa (na wypadek śmierci) i wówczas jest dokonywane w testamencie. W dalszej kolejności fundator ustanawia statut, określając w nim nazwę fundacji, jej siedzibę i majątek, cele, zasady, formy, zakres działalności, skład i organizację zarządu, sposób powoływania oraz obowiązki i uprawnienia tego organu i jego członków. Warto zauważyć, że fundator może odstąpić od osobistego ustalenia statutu i upoważnić do jego ustalenia inną osobę fizyczną lub prawną. Fundacja podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego. Z momentem dokonania tej ostatniej czynności, fundacja uzyskuje osobowość prawną i staje się autonomicznym podmiotem.
Sposób działania fundacji
Kierowaniem działalności fundacji oraz reprezentowaniem jej na zewnątrz zajmuje się zarząd. Jest to jedyny obligatoryjny organ, przy czym takie rozwiązanie jest nietypowe, ponieważ w strukturach innych osób prawnych przewidziano dwa lub więcej organów. Fundacja ma obowiązek prowadzić działalność w celu realizacji zadań określonych w jej statucie. Temu podporządkowany jest też jej majątek. Warto zauważyć, że we wskazanym wyżej zakresie fundacja może prowadzić także działalność gospodarczą. Zgodnie z art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach – podmiot ten może prowadzić działalność gospodarczą w rozmiarach służących realizacji jego celów. Jeżeli fundacja ma prowadzić działalność gospodarczą, wartość środków majątkowych fundacji przeznaczonych na działalność gospodarczą nie może być mniejsza niż tysiąc złotych.
Warto zauważyć, że fundacja – obok stowarzyszenia – stanowi trzon organizacji pozarządowych, nazywanych też trzecim sektorem. Podmioty te stanowią ważne uzupełnienie sektora publicznego i rynkowego. Ważne zatem, aby znać podstawowe zasady ich funkcjonowania.
