Przepisy unijne w procedurze cywilnej

AdobeStock

Wraz z postępem integracji europejskiej, pojawiły się akty prawne, dążące do osiągnięcia współpracy sądowej w sprawach cywilnych i ułatwienia obywatelom dochodzenia praw w sporach transgranicznych. W dzisiejszym artykule postaramy się przybliżyć najważniejsze instrumenty harmonizujące procedurę cywilną Państw Członkowskich.

Jurysdykcja sądowa, uznawanie i wykonywanie orzeczeń sądowych i pozasądowych

Należyte funkcjonowanie rynku wewnętrznego w Unii Europejskiej wymagało ustanowienia jednolitych przepisów określających właściwy sąd w danej sprawie oraz wprowadzenia uproszczonych procedur w celu zapewnienia uznawania i wykonywania orzeczeń sądowych, wydawanych w innym państwie członkowskim. Najważniejszym aktem prawnym w tej dziedzinie jest rozporządzenie Rady (WE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych („rozporządzenie Bruksela I”). Zasady wprowadzone przez Bruksela I uzupełnia rozporządzenie Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r., dotyczące jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich, a także w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej („rozporządzenie Bruksela II bis”). Drugi ze wskazanych aktów prawnych stanowi odpowiedź na wzrost mobilności mieszkańców Unii i zakładanie rodzin przez osoby różnej narodowości. Dodatkowo, aby ułatwić transgraniczne odzyskiwanie zadłużenia alimentacyjnego, Rada przyjęła w grudniu 2008 r. rozporządzenie (WE) nr 4/2009.

Wspólne postępowania cywilne

Aby ułatwić przedsiębiorstwom i obywatelom Unii Europejskiej dochodzenie swoich roszczeń cywilnych w sporach transgranicznych, wprowadzono wspólne zasady postępowania. Wskazane odrębne procedury dotyczą roszczeń o niewielkim znaczeniu oraz niekwestionowanych długów pieniężnych. Rozporządzeniem (WE) nr 861/2007 ustanowione zostało europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń, a rozporządzeniem (WE) nr 1896/2006 – postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty. Obie procedury mają charakter uzupełniający normy prawa krajowego i są fakultatywne.

Współpraca sądów krajów członkowskich

Normy prawa unijnego wzmacniają również współpracę między organami sądowymi państw członkowskich. Główny nacisk został położony na usprawnienie doręczania dokumentów stronom sporu i innym osobom w niego zaangażowanym oraz pomoc w przeprowadzaniu dowodów. Realizacji tych celów służy rozporządzenie nr 1348/2000 z dnia 29 maja 2000 r. w sprawie doręczania w Państwach Członkowskich sądowych i pozasądowych dokumentów w sprawach cywilnych i handlowych, zmienione rozporządzeniem 1393/2007 z 13 listopada 2007 r. oraz rozporządzenie nr 1206/2001 z dnia 28 maja 2001 r. w sprawie współpracy między sądami państw członkowskich przy przeprowadzaniu dowodów w sprawach cywilnych lub handlowych.

Warto zauważyć, że wymienione wyżej rozporządzenia obowiązuje bezpośrednio w państwach członkowskich. Są one zatem elementem także polskiej procedury cywilnej. Należy również zwrócić uwagę, że wymienione instrumenty prawne dowodzą, że harmonizacja prawa cywilnego jest procesem trudnym i wymagającym czasu.